Fytotherapie, behandeling met planten, in de volksmond kruidengeneeskunde of kruidenleer genoemd, is het behandelen van gezondheidsklachten en ziekten met plantaardige middelen waarvan men een medicinaal effect veronderstelt. Het is daarmee niet noodzakelijkerwijs een alternatieve geneeswijze, maar kan als voorloper van de moderne farmacologie gezien worden.
In de fytotherapie gebruikte plantaardige middelen heten fytotherapeutica. Een algemeen aanvaarde definitie van fytotherapeutica luidt: “Geneesmiddelen die als actieve ingrediënten uitsluitend planten, delen van planten of plantenmaterialen of combinaties daarvan bevatten, in ruwe of bewerkte staat.” Volgens deze definitie valt therapeutisch gebruik van geïsoleerde inhoudsstoffen van planten (bijvoorbeeld curcumine, morfine, digoxine, galantamine, taxol) uitdrukkelijk niet tot de fytotherapie.
Fytotherapie is een onderdeel van de geneeskruiden-plantkunde. Daarnaast omvat deze de fytochemie, de fytofarmacie (farmacognosie) en de fytotherapie. Het kan worden ingedeeld onder de natuurgeneeskunde. Veel fytotherapeutische kennis is gebaseerd op eeuwenlang verzamelde empirische kennis, maar zeker in de laatste decennia wordt er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van kruiden. Tot voor kort waren heel wat kruidenmiddelen nog onvoldoende op wetenschappelijke wijze in kaart gebracht; de laatste decennia worden deze systematisch geëvalueerd op hun positieve of negatieve medische effecten en veiligheid.

Veiligheid en kwaliteit
Veel plantaardige kruiden zijn veilig in het gebruik, hebben weinig of geen bijwerkingen en zijn effectief. Hun werking/effectiviteit is vaak wetenschappelijk bewezen. Deze middelen worden niet door de grote farmaceutische bedrijven op de markt gezet, omdat het alleenrecht op verkoop niet kan worden geclaimd. Veel geld valt er dus niet te verdienen aan deze middelen.
Omdat het tegenwoordig mogelijk is de werkzame stof uit het plantenextract te isoleren is de kwaliteit van het middel ook beter gewaarborgd. Een hedendaags fytotherapeutisch middel gaat dus qua zuiverheid steeds meer op een chemisch geneesmiddel lijken. De kwaliteit van het fytotherapeutisch middel is dus heel belangrijk.
Door variabelen als weersomstandigheden, plaats van herkomst van de planten, de opslag van het plantmateriaal, de wijze van verpakken etc. kan het gehalte van werkzame bestanddelen in het eindproduct variëren. Daarom is standaardisatie zo belangrijk en voorwaarde voor een hoogwaardige constante kwaliteit.

Het is heel jammer dat fytotherapeutica in het algemeen niet worden vergoed door verzekeraars en nog gezien worden als voedingssupplement. Binnen onze praktijk maken we er echter graag gebruik van.