EMDR is de afkorting van Eye Movement Desensitization an Reprocessing. Door oogbewegingen kunnen herinneringen worden ontdaan van hun negatieve lading. Het resultaat is een ‘gereinigd” geheugen. Processing kan hier worden vertaald met verwerken.
Wat is de achtergrond van deze behandelmethode?
De geschiedenis van de EMDR begint in mei 1987, wanneer dr. Francine Shapiro bezig is met haar afstudeerfase klinische psychologie. Zij ontdekt bij zichzelf dat nare gedachten minder krachtig worden wanneer ze haar ogen ritmische heen en weer beweegt. Als ze vervolgens testen doet bij collega’s, blijkt dat zij op dezelfde manier reageren. In de winter van 1987 begint ze met een onderzoek naar het effect van oogbewegingen bij mensen die lijden onder nare herinneringen (soldaten die hebben gevochten in Vietnam).
Hoe ontstaan nare, negatief geladen herinneringen en wat kan het teweeg brengen?
We kunnen dit het best uitleggen met een voorbeeld:
Een kind van drie jaar wandelt naast haar vader. Het kind wil vader een hand geven, maar per ongeluk slaat vaders hand tegen haar gezicht. Het kind denkt dat het haar schuld is, onderdrukt de opkomende tranen en voelt zich afgewezen en eenzaam. Vader wordt op het moment dat dit gebeurt, afgeleid door iets en hij merkt niet wat er in het kind omgaat.
De herinnering aan deze gebeurtenis, de pijn in het gezicht, het verdriet, de afwijzing, de eenzaamheid, het schuldgevoel en het beeld van de sterke, grote vaderfiguur worden opgeborgen in het zenuwstelsel van het kind.
Een volgende gebeurtenis die hier op lijkt, zal gemakkelijk door dit kind negatief worden ervaren en opgeslagen, omdat ze wordt gekoppeld aan die eerste gebeurtenis.
Het zelfbeeld van het kind wordt in negatieve zin beïnvloed zolang deze herinneringen daar in onverwerkte staat blijven liggen. Wanneer het kind volwassen geworden is ontstaan vaak minderwaardigheidsgevoelens.
Wat kunnen we met EMDR bereiken?
Met behulp van EMDR kunnen herinneringen worden bewerkt die zijn ontstaan als gevolg van een of meer ingrijpende gebeurtenissen. Het achterliggende idee is dat deze gebeurtenissen dusdanige sporen hebben achtergelaten in het geheugen dat belangrijke opvattingen over de persoon zelf aangetast of ontwricht zijn.
Deze “krassen in je ziel’ veroorzaken een onbalans die de oorzaak kan zijn van diverse klachten. Te denken valt aan en sombere stemming, slaapproblemen, angstklachten, herbelevingen, eetbuien, prikkelbaarheid, allerlei onbegrepen lichamelijke klachten. Met EMDR proberen we de beschadigde kennisbestanden weer te herstellen zodat daarmee de klachten ook over kunnen gaan.
Is EMDR een vorm van hypnose?
EMDR is zeker geen hypnose. De patiënt is steeds bij volle bewustzijn. Ook kan de patiënt altijd zeggen dat hij òf even wil rusten òf de behandeling wil stoppen. Er is dus geen sprake van een veranderde bewustzijnstoestand, zoals dat bij hypnosetechnieken wel het geval is.
Hoe lang duurt een behandeling?
De tijd die nodig is voor een behandeling hangt af van de ernst en de duur van de traumata. Voor een enkelvoudig trauma (bijvoorbeeld een overval) kan een behandeling van 90 minuten al voldoende zijn. Voor langdurige en herhaalde traumata zijn soms wel 15-20 zittingen nodig.
Gaat het tijdens de behandeling allemaal vanzelf?
Een EMDR-behandeling vraagt veel van de patiënt en de behandelaar. Klachten kunnen aanvankelijk toenemen om pas na een aantal dagen of weken te verdwijnen. Geregeld wordt de nachtrust ook verstoord door nare dromen. Van de patiënt wordt gevraagd een ‘logboek” bij te houden.
Kunnen we verklaren hoe een EMDR-behandeling genezend werkt?
Er is nog geen echte verklaring voor de werking van een EMDR-behandeling. Het is bekend dat mensen die overdag veel hebben meegemaakt ’s nachts langere fasen van REM-slaap nodig hebben. REM staat in dit verband voor Rapid Eye Movement (snelle oogbewegingen). Wetenschappers gaan ervan uit dat iemand in die perioden bezig is de ervaringen van de dag te verwerken en op te bergen. We moeten ons echter realiseren dat de kennis van de hersenen nog klein is. Er is nog veel onderzoek nodig naar het functioneren van de hersenen.
Is het alleen voor patiënten met een trauma?
Absoluut niet. Bij alle patiënten waar op één of andere wijze de verwerking van iets wat ze hebben meegemaakt stagneert kan EMDR een rol sprelen, maar daarnaast ook bij toestanden waarbij gevoel en verstand uit elkaar gaan: met je verstand weet je dat die spin niks doet, maar het gevoel zegt iets heel anders.
Persoonlijke noot
EMDR is één van de meest dankbare” therapieën in deze praktijk. Psychische wonden of littekens, psychische stress hebben vrijwel altijd een enorme impact op het fysieke lichaam, op de fysieke gezondheid. EMDR vraagt dan ook vaak om voorrang. Er is geen cursus in mijn medische carrière geweest die mij als arts meer gevormd heeft dan de EMDR-cursus in 1994-1995. Naar schatting heb ik sindsdien meer dan 250 patiënten met deze methode heel goed kunnen helpen.